Elektriciteit en aardgas in de tweede versie van de formatienota

De tweede (werk)versie van de formatienota die sinds gisteren op de websites van De Standaard (doc-bestand, 1,3 MB!) en La Libre Belgique (pdf-bestand) te vinden zijn, lijkt wat het energiebeleid betreft al in vrij defnitief zijn.

De algemene boodschap over de energiesector klinkt ambitieus, maar tegelijk ook nogal hol:

Het energiebeleid moet een drievoudige doelstelling nastreven: waken over de eerbied voor het leefmilieu, over de bevoorradingszekerheid en over betaalbare prijzen voor particulieren en ondernemingen via concurrentie op de energiemarkt. Om deze drie doelstellingen zo snel mogelijk te bereiken, zal de nieuwe regering erop toezien dat er zo snel mogelijk een heldere, strategische en doordachte langetermijnvisie wordt geboden van wat de energierichtsnoeren van België moeten zijn tegenover de sociale, economische en milieu-uitdagingen.

Het begin van een nieuwe federale legislatuur biedt daartoe een niet te missen kans om een ambitieuze en verantwoordelijke visie uit te werken inzake energiebeleid voor de komende jaren.

Binnen de Belgische federale context, waar de bevoegdheden inzake energie verdeeld zijn tussen de federale staat en de gewesten, verbindt de federale regering zich ertoe een onmisbare rol op te nemen voor het coördineren en desgevallend geven van impulsen inzake het Belgisch energiebeleid.

De nota maakt op de volgende pagina's onvoldoende het onderscheid tussen de energiesector in het algemeen (prijzen, tarieven, regulator,...) en de elektriciteits- en aardgassectoren afzonderlijk.

Zo koppelt de nota het "van nabij" opvolgen "van de evolutie van de energieprijzen, door de voorwaarden te scheppen om een adequate concurrentie mogelijk te maken" enkel aan de aanwezigheid van "meerdere bijkomende elektriciteitsproducenten op de Belgische markt die elk de mogelijkheid hebben om een aanzienlijk marktaandeel te verwerven". De liberalisering van de aardgasmarkt moet er komen door meer investeringen in opslag en interconnectie. Over het gebrek aan capaciteit op het binnenlandse vervoersnet rept de nota met geen woord:

De regering zorgt ervoor dat er gelijke toegangsvoorwaarden zijn voor de concurrenten om aardgas te importeren, op te slaan en te transporteren. Teneinde onze gasbevoorrading te waarborgen ziet de regering erop toe dat het beleid gevoerd door de CREG op het vlak van het toezicht op de kosten van de transportnetwerkbeheerders hen toelaten te investeren in de aardgasopslagcapaciteit en de interconnectiviteit. De regering zet de omvorming van de hub van Zeebrugge verder om zo de positie ervan als internationale draaischijf voor de aardgasvoorziening te versterken. Algemeen zal de regering erop toezien dat het beleid van de CREG de netwerkbeheerders (gas en elektriciteit) toelaat een optimale kwaliteit van de netwerken te verzekeren.

Opvallend is wel dat Electrabel geen goede beurt gemaakt heeft de laatste maanden. Om tot een grotere concurrentie te komen in de elektriciteitssector, halen de onderhandelaars verschillende oude plannen uit de kast, maar een keuze hebben ze nog niet gemaakt:
- Electrabel "zal ertoe aangezet worden activa om te wisselen met concurrenten in het buitenland", of;
- Electrabel zal "een aanzienlijk deel van de capaciteit (in MW) van de afgeschreven centrales" ter beschikking stellen of verkopen aan de andere spelers, of;
- Electrabel moet een "aanzienlijk productieaandeel (in MWh)" via VPP of op Belpex aanbieden aan andere spelers.

Tegelijk willen de onderhandelaars "de randvoorwaarden [scheppen] die de andere spelers toelaten en aanmoedigen om in België bijkomende productiecapaciteit te ontwikkelen".

De onderhandelaars blijven bij een "resolute keuze voor de onafhankelijkheid van de TSO's door een overwegend publieke eigendom en een publiek beheer van de netten en door het aandeel van de producenten/leveranciers terug te dringen tot onder de 25%". Deze beperking wordt geconcretiseerd door deze ondernemingen weliswaar toe te laten aandelen te verwerven maar te verbieden aan deze aandelen speciale (blokkerings)rechten te verbinden of de hieraan verbonden blokkeringsrechten te gebruiken. Zij mogen evenmin onafhankelijke bestuurders aanduiden.

De CREG blijft de "nodige" onafhankelijkheid behouden, maar zij kan haar bevoegdheden enkel "ex ante" uitoefenen. De volgende regering zal de werking én de opdrachten van de CREG evalueren. Of de CREG nog een "ex post"-controle kan uitoefenen, is onduidelijk.

Elektriciteit en aardgas in de tweede versie van de formatienota