Retributies voor het gebruik van het openbaar domein - wetsvoorstel de Donnéa

Na zijn vraag over de mogelijkheid om retributies op te leggen aan operatoren van elektronische communicatienetten, heeft François-Xavier de Donnéa recent ook een wetsvoorstel in die zin ingediend bij de Kamer.

Het wetsvoorstel beoogt de vervanging van artikel 98, § 2, van de wet van 21 maart 1991 betreffende de hervorming van sommige economische overheidsbedrijven door de volgende tekst:

De overheid die bevoegd is voor het openbaar domein bestaande uit de wegen en de aanhorigheden ervan kan voor het gebruik van dat domein een retributie opleggen aan iedere betrokken operator van een openbaar telecommunicatienet, op grond van dezelfde criteria voor elk van die operatoren.

Retributies voor het gebruik van het openbaar domein - wetsvoorstel de Donnéa

Debat over maximumprijzen in de Kamer

Na het debat over de Klimaatconferentie in Balie (zie mijn post op Klimaatrecht) heeft de plenaire vergadering van de Kamer van Volksvertegenwoordigers gisteren zeer uitgebreid gediscussieerd over het wetsvoorstel tot wijziging van de wetgeving wat betreft de regulering van de prijs van aardgas en elektriciteit.

Kern van het voorstel was de Koning toe te laten, op voorstel van de CREG, om "maximumprijzen vast [te] leggen voor dominante marktspelers op vlak van invoer en aankoop en aardgas voor levering op de Belgische markt" en "op het vlak van elektriciteitsproductie voor de Belgische markt" (artikel 4 en artikel 7 van het wetsvoorstel).

In de toelichting stelden de indieners:

"Maximumprijzen zouden immers een pervers effect kunnen hebben door leveranciers zonder of met slechts een beperkte productiecapaciteit of langetermijncontracten die verplicht zijn elektriciteit en gas bij hun concurrent te betrekken uit de markt te duwen. Dit wetsvoorstel voorziet daarom ook in de mogelijkheid om maximumprijzen in te voeren voor elektriciteit en gas op de groothandelsmarkten («whole sale markets»). Vermits prijsregulering enkel een overgangsmaatregel kan zijn naar een echte vrije markt met een level playing fi eld, worden de maximumprijzen enkel voorzien voor ondernemingen die meer dan 37% van de markt voor de productie van elektriciteit of voor de invoer van aardgas voor hun rekening nemen. Dit betekent dat de regulering wegvalt op het moment dat er geen zulke ondernemingen meer zullen zijn en er geen «dominante marktpartijen» meer op de Belgische markt zullen actief zijn. Dit wetsvoorstel bepaalt ook dat de maximumprijzen zullen worden ingevoerd «op voorstel» van de Commissie (de CREG). Dit past in de filosofi e van de noodzaak aan een onafhankelijke en sterke regulator in de sector van elektriciteit en gas."

Wat ook de achterliggende teneur van het voorstel moge geweest zijn, het debat spitste zich toe op maximumprijzen op de retailmarkt (en niet, zoals het voorstel beoogde, op de wholesalemarkt).

De oranje-blauwe partijen stemden het voorstel weg omdat zij meenden dat het echte probleem het ontbreken van concurrentie op de markt is.

In dit kader is de interventie van Melchior Wathelet interessant:

De manière synthétique, pourquoi je pense que les prix maximums ne sont pas la solution? Premièrement, cela va renforcer essentiellement l'acteur dominant. Cela a été clairement dit par les personnes que nous avons auditionnées. L'acteur dominant est le seul à pouvoir proposer un prix respectant le prix maximal vu que les autres, par leur faible position sur le marché, ne sont pas capables de concurrencer l'acteur dominant, surtout en matière d'électricité puisqu'ils ne disposent pas du nucléaire. Ils ne pourront donc s'astreindre à ne pas dépasser ce prix maximal.

Autre élément: la diminution des investissements. L'acteur qui rachètera Distrigaz devra être vraiment concurrentiel sur le marché belge. Ne va-t-on pas décourager les acteurs potentiels du marché belge en imposant des prix maxima? Prenons l'exemple de l'Espagne et du Portugal. Que s'est-il passé dans ces pays? Quatre entreprises espagnoles ont voulu s'insérer dans le marché portugais. Le Portugal a imposé ses prix maxima et les investisseurs espagnols se sont évidemment retirés.

Aujourd'hui, retenons les aspects positifs de la fusion et faisons en sorte d'en profiter pour tenter d'attirer le maximum de concurrence sur le marché belge.

Cette donnée est d'autant plus vraie que la Belgique a besoin d'investissements. Comme je l'ai dit et répété avant les élections, comme je le dis aujourd'hui et comme je continuerai à le dire, je ne suis pas certain que la concurrence aura des implications sur le prix. Je suis même très sceptique à cet égard.

Toutefois, il est certain qu'aujourd'hui, la Belgique produit trop peu par rapport à ce qu'elle consomme. On doit évidemment consommer moins! Mais en 2008, notre production sera déficitaire de 2.000 MWe par rapport à notre consommation. En 2015, le déficit sera de 4.000 MWe. Et à partir de 2015, nous serons confrontés à la question du nucléaire. Nous allons donc devenir un pays importateur d'énergie, ce qui, dans un marché concurrentiel, n'est pas toujours bon. J'aurais préféré que la Belgique soit en surcapacité de production pour pouvoir jouer plus facilement avec la concurrence et éviter de faire l'objet d'attaques d'investisseurs étrangers qui pourraient intervenir sur le marché belge. Toujours est-il que nous serons confrontés à un problème d'investissements.

J'en arrive au volet légal.

Tous les pays qui ont eu recours aux prix maxima font aujourd'hui l'objet d'une procédure de la Commission européenne. Il est vrai qu'aucune décision n'a encore été prise, mais tous ont été mis en demeure. En ce qui concerne la France, il n'est pas question d'un mécanisme de prix maxima, mais plutôt de régulation en tant que telle. Mais n'oubliez pas qu'en France, il n'existe pas de concurrence; il n'y a pas d'autres acteurs sur le marché français. La situation est donc tout à fait spécifique et bien différente de la Belgique.

Existe-t-il d'autres solutions? En effet, on ne peut se contenter de dire que la fixation des prix maxima n'est pas une bonne solution.

Certaines autres propositions, qui ont été évoquées dans le cadre de la résolution, visent à intensifier les pouvoirs de la CREG. Oui, trois fois oui! C'est l'inverse des décisions prises lors des quatre années précédentes. En effet, on a retiré les pouvoirs de la CREG pour les donner à l'administration. On a également retiré la compétence de la CREG en matière de propositions.

Il faut redonner ces pouvoirs à la CREG.

Debat over maximumprijzen in de Kamer

Maximumtarieven in de Kamer van Volksvertegenwoordigers

Vandaag behandelt de plenaire vergadering van de Kamer van Volksvertegenwoordigers het wetsvoorstel van sp.a-Spirit en PS tot wijziging van de wetgeving wat betreft de regulering van de prijs van aardgas en elektriciteit en het voorstel van resolutie van Groen! en Ecolo betreffende een prijsplafonnering en het opnieuw instellen van een controle op de gas- en elektriciteitsprijzen door de onafhankelijke instrumenten ter regulering van die markten te versterken.

Het verslag van de besprekingen in de bevoegde kamercommissie werd gepubliceerd op 26 november jl.

Maximumtarieven in de Kamer van Volksvertegenwoordigers

Retributies en het gebruik van het openbaar domein

In zijn arrest 172/2006 van 22 november 2006 oordeelde het Grondwettelijk Hof dat het Vlaamse gewest het gebruik van het gewestelijk openbaar domein door operatoren van een openbaar elektronisch communicatienet kan afhankelijk maken van het bekomen van een vergunning. Voor het afleveren van die vergunning kan het Gewest een retributie vragen. Ook voor het gebruik van het openbaar domein zelf kan het Gewest een retributie (in de zin van artikel 173 van de Grondwet) vragen. Het gewest kan echter geen belasting (in de zin van artikel 170 van de Grondwet) opleggen voor zulk gebruik.

Over dit arrest schreven Prof. Dr. Peggy Valcke en David Stevens een interessante bijdrage.

Tijdens de laatste vergadering van de Commissie Infrastructuur van de Kamer stelde François-Xavier de Donnéa aan minister Verwilghen een vraag over de vraag van de Waalse gemeenten aan het Waalse Gewest om het mogelijk te maken dat zij het gebruik van hun openbaar domein door telecomoperatoren zouden kunnen afhankelijk maken van de betaling van een belasting of retributie.

Op het einde van de interventie stelden de beide sprekers:

[Verwilghen] Monsieur de Donnea, à l'époque, vous avez sans doute eu raison de vouloir introduire une modification de loi car, en somme, la Cour institutionnelle l'impose pour une partie, donnant en tout cas la compétence aux Régions d'intervenir dans cette matière.

François-Xavier de Donnea (MR): Monsieur le ministre, si je comprends bien, la Cour constitutionnelle a annulé l'article 98, §2. Les Régions peuvent donc aujourd'hui taxer ou prélever une redevance également sur les infrastructures de télécommunications qui utilisent la voirie.

Marc Verwilghen, ministre: On évite ainsi le conflit d'intérêts que vous avez, à juste titre, suggéré si l'article était encore en vigueur.

François-Xavier de Donnea (MR): Je me réjouis de la sagesse de la Cour constitutionnelle. Heureusement qu'elle existe!

Deze analyse is gestoeld op een zeer slechte lezing van het arrest van het Grondwettelijk Hof.

Het Hof besliste immers:
- Het gebruik van het gewestelijk openbaar domein kan onderworpen worden aan een vergunningsplicht;
- Voor het afleveren van de vergunning kan het gewest een retributie vragen;
- Voor het gebruik van het openbaar domein kan het gewest een retributie opleggen;
- Voor het gebruik van het openbaar domein kan het gewest geen belasting heffen.

Over taksen, cijnzen of andere vergoedingen sprak het Hof zich niet uit.

Met andere woorden: artikel 98, § 2, van de wet van 21 maart 1991 is niet "annulé". Het Hof sprak zich enkel uit over een Vlaams decreet dat de retributie oplegt. Het artikel blijft met andere woorden bestaan zoals het bestaat, tot zolang er geen nieuw gewestelijke regel komt die het opleggen van een retributie mogelijk maakt.

De stand van zaken is dus, volgens mij, nu als volgt:

Vlaams Gewest
Een retributie kan gevorderd worden voor het gebruik van het gewestelijk openbaar domein.

Brussels Hoofdstedelijk Gewest en Waalse Gewest
Een retributie kan gevorderd worden voor het gebruik van het gewestelijk openbaar domein als er een decreet of ordonnantie gestemd en gepubliceerd wordt die een retributie oplegt. Op dit moment zijn er geen decreten of ordonnanties die dat mogeljk maken.

De provincies en gemeenten
De provincies en gemeenten mogen op dit moment geen belasting, taks, cijns, retributie of enige vergoeding ook vragen voor het gebruik van het gemeentelijk openbaar domein.

Retributies en het gebruik van het openbaar domein

Ruimtelijke Ordening en Nutsvoorzieningen

In 2005 verscheen mijn artikel "Dansen op een slappe leiding - Ruimtelijke Ordening en leidinggebonden nutsvoorzieningen". De pdf-versie vindt u hier.

In dit artikel bespreek ik:
- de planologische aspecten (ruimtelijke structuurplannen, ruimtelijke uitvoeringsplannen, gewestplannen, stedenbouwkundige verordeningen); en
- de vergunningsrechtelijke aspecten (wanneer is (geen) stedenbouwkundige vergunning vereist, wat is de procedure, wie is de vergunningverlenende overheid, wanneer is er de medewerking van een architect nodig, is er een advies van de gemachtigde ambtenaar nodig?).

Ruimtelijke Ordening en Nutsvoorzieningen

KLIP in de Beleidsbrief Geografische Informatie van Minister-President Peeters

In zijn Beleidsbrief Geografische Informatie - Beleidsprioriteiten 2007-2008 stelt Minister-President Kris Peeters over het KLIP:

"Nu het Kabel en Leiding Informatie Portaal (KLIP) sinds begin 2007 operationeel is kunnen alle kabel- en leidingbeheerders correcter, uniformer en efficiënter werken. Het KLIP levert tijdswinst op en vermindert de administratieve lasten en kosten aanzienlijk. Dat op zo’n korte tijd zo intensief gebruik wordt gemaakt van het KLIP, kan zonder twijfel een succes worden genoemd. De Vlaamse Regering heeft op vrijdag 29 juni 2007 het voorontwerp van KLIP-decreet principieel goedgekeurd. Het KLIP-decreet voorziet enerzijds in een verplichting voor aannemers om zich, naar aanleiding van grondwerken, te informeren over de ligging van kabels en leidingen en anderzijds in een verplichting voor de kabel- en leidingbeheerders om informatie in het KLIP in te voeren over kabels en leidingen. In 2008 zal ik het ontwerp van KLIP-decreet voorleggen aan het Vlaamse Parlement ter goedkeuring."

KLIP in de Beleidsbrief Geografische Informatie van Minister-President Peeters

Beleidsbrief Energie Vlaams Gewest 2008

Op de website van het Vlaams Parlement staat sinds vandaag de "Beleidsbrief Energie. Beleidsprioriteiten 2007-2008, ingediend door mevrouw Hilde Crevits, Vlaams minister van Openbare Werken, Energie, Leefmilieu en Natuur".

Voor het begrotingsjaar 2008 voorziet de minister volgende beleidsmaatregelen te kunnen uitvoeren.

Beleid inzake Rationeel Energiegebruik (REG)
- Omzetting van de Europese richtlijn inzake energie-efficiëntie bij het eindgebruik en energiediensten;
- Handhaving van de energieprestatieregelgeving;
- Energieprestatiecertificaten Publieke gebouwen: In de loop van 2008 zullen de publieke organisaties dan ook de nodige initiatieven moeten nemen om het energieprestatiecertificaat door interne of externe deskundigen te laten opstellen;
- Energieprestatiecertificaten Residentiële gebouwen: Volgens de Europese richtlijn dient de invoering van de energieprestatiecertificaten bij verkoop en verhuur van woongebouwen plaats te vinden voor de uiterste omzettingsdatum van de richtlijn, namelijk 4 januari 2009. De precieze invoeringsdatum zal worden vastgelegd in de loop van 2008. Ten laatste begin 2008 zullen de inhoudelijke voorwaarden worden vastgelegd waaraan een opleiding moet voldoen om erkend te kunnen worden voor het uitreiken van een getuigschrift betreffende het opmaken van energieprestatiecertificaten.
- Energieprestatiecertificaat Niet-residentiële gebouwen: De invoering van een energieprestatiecertificaat bij verkoop en verhuur zal doorgevoerd worden.
- Bevorderen van de bouw van lage-energie-woningen door een verlaging van de onroerende voorheffing voor lage-energie-woningen.

Bevordering van milieuvriendelijke elektriciteitsproductie
- Actieplan groene stroom: Er zal in 2008 hoofdzakelijk verder worden gewerkt aan oplossingen voor volgende twee knelpunten voor de groenestroomproductie : de beperkte inplantingsmogelijkheden voor windturbines en het ontbreken van duurzaamheidscriteria voor biomassa.
- Marktintroductieprogramma micro-WKK: Het Vlaams Energieagentschap zal in het najaar van 2007 een demonstratieprogramma voor micro-WKK uitwerken dat voorziet in een tijdelijke investeringspremie voor de eerste reeks installaties.
- Haalbaarheidsstudies voor hernieuwbare-energie- en WKKtoepassingen in grote gebouwen: De Vlaamse Regering gaf op 28 september 2007 haar principiële goedkeuring aan een ontwerpbesluit in verband met de invoering van deze verplichte haalbaarheidsstudie. De goedkeuringsprocedure en de voorbereidingen voor de invoering van deze haalbaarheidsstudies zullen verder lopen in 2008.
- Verbeteren van het systeem van de groenestroom- en warmtekrachtcertificaten.

Sociaal Energiebeleid
Een belangrijke opdracht voor 2008 bestaat erin om de moeilijk te bereiken doelgroep van kansarmen maximaal op de hoogte te brengen van hun rechten met betrekking tot de energiepremies en van beschermingsmaatregelen tegen afsluiting van de energietoevoer.

Marktwerking
- Netbeheer: Onderzoeken of de werkmaatschappijen effectief voldoen aan dezelfde eisen als degene die reeds werden opgelegd aan de netbeheerders; Aansprakelijkheid bij stroom- en gasonderbrekingen.
- Leveringsvergunningen: uitvoeren van een benchmarkanalyse met betrekking tot de leveringsvergunningen voor elektriciteit en aardgas
- Verbetering van de marktwerking door een marktmonitoring, de evaluatie UMIX-werking, het uitwerken van een marktmodel, een onderzoek naar de mogelijke invoering van slimme meters;
- Benchmarking prijzen;
- Aandringen op de effectieve oprichting van de federale Ombudsdienst Energie;
- Actualisatie wetgeving m.b.t. de werking van de energiemarkt: Er is nood aan actualisatie van de huidige energiewetgeving inzake de werking van de elektriciteits- en gasmarkt, met name de hoofdstukken van het Elektriciteits- en aardgasdecreet met betrekking tot het distributienetbeheer, de toegang tot het distributienet, de leveringsvergunning en de aanleg van leidingen (directe leidingen en private netwerken).

Voorbereiding Europese energie- en klimaatdoelstellingen voor 2020
- Duurzame energie- en klimaatdoelstellingen;
- Verdere vrijmaking van de energiemarkten.

Beleidsbrief Energie Vlaams Gewest 2008

GSM-Masten in de Duitstalige gemeenschap

De Raad van State oordeelde over een beroep tot vernietiging van een stedenbouwkundige vergunning die verleend was aan Mobistar (R.v.St., Freches, nr. 175.730, 12 oktober 2007):

"In der Erwägung, dass der angefochtene Rechtsakt eine Städtebaugenehmigung ist; dass der Kläger den von ihm selber mitgeteilten Plänen zufolge ungefähr 700 Meter entfernt von der bereits bestehenden Antenne wohnt; dass diese Antenne sich außerdem auf einem Grundstück befindet, das höher liegt als dasjenige des Wohnsitzes des Klägers; dass der Kläger zur Unterstützung seiner Behauptung verschiedene Artikel über die Folgen der Wellen für die Gesundheit beifügt; dass der Ton dieser Artikel selber vorsichtig und hypothetisch ist; dass der Kläger nicht nachweist, er habe ein bestehendes, gegenwärtiges und sicheres Interesse an der Klageerhebung."

GSM-Masten in de Duitstalige gemeenschap

De ironie van het lot

Dat Christine Vanderveeren geen voorzitter van de CREG zou blijven, stond in de sterren geschreven. Begin 2007 benoemde de regering François Possemiers tot nieuwe voorzitter van het directiecomité.

Vanderveeren vocht de benoeming van haar opvolger aan bij de Raad van State, die in een recent arrest oordeelde dat er geen moeilijk te herstellen ernstig nadeel aanwezig was om die benoeming te schorsen (R.v.St., Vanderveeren, nr. 175.620, 11 oktober 2007):

"Verzoekster verwijst, om het specifieke van haar moreel nadeel te ondersteunen, naar de ernst van haar vijfde middel, waarin zij erop wijst dat zij rechtmatig kon verwachten dat haar mandaat verlengd zou worden. Zij verliest evenwel uit het oog dat de voorwaarde van het moeilijk te herstellen ernstig nadeel en de voorwaarde van het aanvoeren van ernstige middelen twee duidelijk onderscheiden schorsingsvoorwaarden betreffen. Het moeilijk te herstellen en ernstig karakter van het nadeel wordt niet afgemeten aan de ernst van de middelen."

Nochtans oordeelde dezelfde waarnemende kamervoorzitter enkele jaren geleden, in het arrest over de toepassing van de gedragscode op de doorvoer van aardgas, een arrest dat Vanderveeren zeker kent, tot menigeens verbazing:

"Overwegende dat de verwerende partij niet ontkent dat het bestreden besluit een invloed heeft op de activiteiten die de verzoekende partijen op het vlak van de doorvoer van aardgas aan de dag leggen; (...) dat het financieel nadeel dat daar het gevolg kan van zijn in ieder geval zeer moeilijk becijferbaar zal zijn; dat, mede rekening houdend met het ernstig karakter van het eerste middel, die gegevens volstaan om de verzoekende partijen niet te dwingen om gedurende langere tijd de werking van het bestreden besluit te ondergaan; dat in die zin vastgesteld wordt dat in dit geval ook de voorwaarde van het moeilijk te herstellen ernstig nadeel vervuld is."

De ironie van het lot